Domy pasywne charakteryzują się bardzo dobrymi parametrami izolacyjnymi przegród zewnętrznych oraz wykorzystaniem rozwiązań, minimalizujących zużycie energii w zwykłej eksploatacji. Zapotrzebowanie na energię do ogrzewania takiego domu kształtuje się poniżej 15 kWh/m²/rok, to prawie 3 razy mniej niż w domach energooszczędnych i 8 razy mniej, niż w tradycyjnym budownictwie.
Rosnące koszty energii oraz konieczność ochrony klimatu sprawia, że budowa domów pasywnych przestaje być modą, a staje się obowiązkiem. W Europie Zachodnie domy takie buduje się już od dłuższego czasu, w naszym kraju to na razie bardziej ciekawostka, ale także powstają tego typu budynki. Pierwszy obiekt nazwany pasywnym, został zbudowany w Niemczech w 1991 roku. Od tego czasu powstało ich w tym kraju już kilkadziesiąt tysięcy. Stamtąd rozwiązanie to trafiło do do Austrii i Szwajcarii, gdzie także szybko zdobyło popularność. Pierwszy budynek pasywny w Polsce, który uzyskał odpowiednie certyfikaty, powstał w 2006 r. w Smolcu pod Wrocławiem.
Idea minimalizowania zużycia energii w trakcie eksploatacji domu wymaga, aby budynek nie tylko posiadał odpowiednio docieploną elewację oraz okna i drzwi zapobiegające utracie energii ale również aby nie było konieczności stosowania w nim tradycyjnych instalacji grzewczych. Dom wykorzystuje tylko ciepło uzyskane ze światła słonecznego, oddawane przez grunt i wentylację, emitowane przez urządzenia pracujące wewnątrz budynku, a także od przebywających w domu osób. Tak uzyskane ciepło wykorzystuje się również do ogrzewania wody użytkowej.
Ze względu na klimat panujący w naszym kraju, budowa domu pasywnego bez żadnego źródła ogrzewania, jest znacznie utrudniona, ale nie niemożliwa do wykonania. Najczęściej jednak, w przypadku domów jednorodzinnych, konieczne jest zastosowanie niewielkiego układu grzewczego np. ogrzewania podłogowego lub grzejników.
Aby uzyskać najlepszy efekt, konieczne jest ścisłe trzymanie się wytycznych dotyczących wznoszenia domów pasywnych już na etapie planowania inwestycji i wybierania działki. Aby w pełni wykorzystać potencjał nasłonecznienia, dom musi być zwarty, z właściwie zaplanowanym układem pomieszczeń w stosunku do stron świata. Po stronie północnej lokuje się garaże i pomieszczenia gospodarcze, które nie będą ogrzewane. Za nimi umieszcza się pomieszczenia gospodarcze, w których będziemy wymagać wyższej temperatury, a także kuchnie. Pomieszczenia mieszkalne umieszcza się od strony południowej, co pozwoli uzyskać najwięcej ciepła słonecznego.
Aby dom był naprawdę pasywny, wszystkie przegrody zewnętrzne muszą posiadać niski współczynnik przenikania ciepła. Fundamenty, ściany, dachy, muszą być odpowiednio zaprojektowane, wykonane i ocieplone, co ograniczy występowanie mostków termicznych. Podobnie zabezpieczone i odpowiedniej jakości muszą być okna i drzwi, przez które w tradycyjnych budynkach ucieka najwięcej ciepła. Wysoką izolacyjność domu kompensuje odpowiednia wentylacja, która zapewnia właściwy mikroklimat wewnątrz budynku. W domu pasywnym wykorzystuje się również dodatkowe źródła energii jak odzysk ciepła z wentylacji czy kolektory słoneczne do podgrzewania wody.
Idea domów pasywnych nie jest opatentowana, zastrzeżona ani nie podlega innym formom ochrony prawnej. Nie jest także określona jedna, właściwa technologia budowy takich domów, można go wznieść na różne sposoby. Szacuje się, że budowa domu pasywnego jest droższa średnio o 15% niż w przypadku domu tradycyjnego. Wyższy koszt budowy rekompensują jednak późniejsze oszczędności na energii cieplnej.
