Polska, podobnie jak inne państwa członkowskie Unii Europejskiej, jest zobowiązana do realizacji celów klimatycznych wynikających z unijnego Zielonego Ładu oraz dyrektywy EPBD (Energy Performance of Buildings Directive). Jednym z kluczowych narzędzi służących ich wdrażaniu ma być Krajowy Plan Renowacji Budynków, którego wstępny projekt został opublikowany i skierowany do konsultacji społecznych. Dokument ten nakreśla kierunki polityki państwa w zakresie poprawy efektywności energetycznej krajowego zasobu budowlanego na najbliższe dekady.

Polski sektor budownictwa odpowiada za znaczną część zużycia energii końcowej – według szacunków ponad 40%. Duża część istniejących budynków powstała przed 1989 rokiem, a wiele z nich nie spełnia nawet podstawowych standardów energooszczędności. To właśnie w tym obszarze kryje się największy potencjał do poprawy efektywności energetycznej, ograniczenia emisji gazów cieplarnianych i zmniejszenia ubóstwa energetycznego.

Wstępny projekt Krajowego Planu Renowacji Budynków zakłada, że do 2050 roku wszystkie budynki w Polsce powinny być zeroemisyjne. To oznacza konieczność masowej i kompleksowej termomodernizacji zarówno budynków mieszkalnych, jak i niemieszkalnych – prywatnych i publicznych.

Cele i priorytety

Plan wskazuje na trzy główne cele:

  1. Zmniejszenie zużycia energii w budynkach poprzez poprawę izolacyjności termicznej, modernizację systemów grzewczych i zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii.
  2. Ograniczenie emisji gazów cieplarnianych w sektorze budownictwa, zgodnie z unijnym celem osiągnięcia neutralności klimatycznej do 2050 roku.
  3. Zwiększenie komfortu i jakości życia mieszkańców, zwłaszcza tych zagrożonych ubóstwem energetycznym.

Dokument podkreśla znaczenie działań kompleksowych – nie tylko wymiany źródeł ciepła, ale również docieplenia przegród zewnętrznych, modernizacji instalacji wewnętrznych, wymiany stolarki okiennej i drzwiowej oraz wykorzystania systemów zarządzania energią.

Segmentacja budynków i harmonogram działań

Plan zakłada szczegółową segmentację budynków pod względem wieku, funkcji i stanu technicznego. Działania termomodernizacyjne mają być w pierwszej kolejności kierowane do budynków o najgorszych parametrach energetycznych. Wśród priorytetów znalazły się m.in.:

  • budynki mieszkalne wielorodzinne z wielkiej płyty,
  • budynki publiczne (szkoły, urzędy, szpitale),
  • budynki jednorodzinne znajdujące się w gminach o wysokim wskaźniku ubóstwa energetycznego.

Plan renowacji zakłada trzy etapy:

  • do 2030 roku – poprawa efektywności energetycznej ok. 15% budynków,
  • do 2040 roku – termomodernizacja połowy zasobu budowlanego,
  • do 2050 roku – objęcie działaniami całości budynków wymagających renowacji energetycznej.

Narzędzia finansowe i legislacyjne

Realizacja celów zawartych w Planie będzie wymagała uruchomienia znaczących środków finansowych – zarówno z funduszy unijnych (np. Fundusz Spójności, FEnIKS, Społeczny Fundusz Klimatyczny), jak i krajowych instrumentów wsparcia. Kluczowe znaczenie ma także reforma istniejących programów – w tym „Czyste Powietrze”, który może być głównym narzędziem realizacji działań w sektorze budynków jednorodzinnych.

Projekt zakłada również zmiany w przepisach prawa, które mają ułatwić prowadzenie inwestycji termomodernizacyjnych, np. uproszczenie procedur administracyjnych, wprowadzenie standardów technicznych dla prac renowacyjnych czy nowe obowiązki w zakresie świadectw charakterystyki energetycznej.

Edukacja i mobilizacja społeczeństwa

Jednym z ważniejszych elementów dokumentu jest wskazanie potrzeby prowadzenia działań edukacyjnych i informacyjnych. Chodzi o zwiększenie świadomości społecznej na temat korzyści płynących z renowacji budynków – nie tylko ekonomicznych, ale także zdrowotnych i środowiskowych. Rząd planuje kampanie informacyjne, szkolenia dla branży budowlanej oraz narzędzia wspierające decyzje inwestorów indywidualnych, takie jak kalkulatory kosztów czy wzorcowe projekty termomodernizacji.

Wyzwania i bariery

Wdrożenie Krajowego Planu Renowacji Budynków napotyka jednak na wiele barier. Wśród nich warto wymienić:

  • ograniczony dostęp do środków finansowych dla najuboższych gospodarstw domowych,
  • niedobory wykwalifikowanej kadry w sektorze budowlanym,
  • brak kompleksowych danych o stanie technicznym budynków,
  • niską świadomość społeczną dotyczącą efektywności energetycznej.

Dlatego też Plan przewiduje działania wspierające samorządy i instytucje publiczne w realizacji lokalnych strategii renowacji budynków, w tym tworzenie punktów doradztwa energetycznego i baz danych o charakterystyce energetycznej budynków.

Wstępny projekt Krajowego Plan Renowacji Budynków to ambitny dokument wyznaczający kierunek dla transformacji energetycznej polskiego budownictwa. Jego skuteczna realizacja może przynieść wymierne korzyści dla mieszkańców, środowiska i gospodarki. Warunkiem sukcesu będzie jednak sprawna koordynacja działań na poziomie rządowym, regionalnym i lokalnym, dostępność środków finansowych oraz zaangażowanie społeczne. Plan otwiera nowe możliwości, ale jednocześnie wymaga konsekwentnych i długofalowych działań, które zmienią oblicze polskich budynków na bardziej energooszczędne, komfortowe i przyjazne klimatowi.